Sanctioneren is niet de enige manier om grenzen te stellen

Gepubliceerd in het Tijdschrift voor de Politie, 71, 6/09, p 19

Otto Adang

Geweld tegen politie en hulpverleners staat in de aandacht. En terecht. In een stabiele, veilige en vreedzame maatschappij worden conflicten niet met geweld opgelost maar op een andere wijze. Ieder gebruik van geweld tegen politie en hulpverleners, die juist een belangrijke rol vervullen in een harmonieuze samenleving, is in feite een probleem.

Neemt het gebruik van geweld tegen politie en hulpverleners toe? Wordt het erger? Eigenlijk weten we dat niet, want de registraties zijn daarvoor te recent, te gebrekkig en laten geen exacte uitspraken toe. We weten bijvoorbeeld wel dat ongeveer de helft van het geweld tegen brandweer plaatsvindt rond de jaarwisseling. Bekend is dat een aanzienlijk deel van het geweld plaatsvindt door personen onder invloed van alcohol of drugs of met psychiatrische problemen. Het ene geval van geweld is het andere niet. Verbaal geweld (de meest voorkomende vorm van geweld tegen politie en hulpverleners), hoe ongewenst of dreigend ook, is toch van een andere orde dan fysiek geweld. Het is van belang te beseffen dat agressie en geweld altijd plaats vinden binnen een interactie en dat ook het gedrag van politie en hulpverleners (en dat van hun organisaties) zelf  een rol kan spelen. Onderzoek geeft aan dat agressie en geweld tegen hulpverleners afnemen als er sprake is van duidelijke communicatie en informatieverstrekking. Veel van het geweld tegen brandweer en politie rond de jaarwisseling vindt plaats in een context waar het publiek het optreden van de overheid als niet legitiem beschouwt: men vindt dat men op zijn eigen manier zijn feestje moet kunnen bouwen.

Het mag duidelijk zijn dat een maatschappij die hecht aan stabiliteit, veiligheid en rechtvaardigheid, het niet kan tolereren dat politie en hulpverleners belaagd worden. Tegelijkertijd biedt die constatering geen vrijbrief voor ongenuanceerd optreden dat geen rekening houdt met burgers. De Nationale Ombudsman gaf onlangs nog aan dat het voor burgers van belang is dat ze respectvol, eerlijk en dus behoorlijk behandeld worden door de overheid, en niet alleen maar 'rechtmatig'. Dat helpt om geweld te voorkomen. Om geweld tegen politie en hulpveners te voorkomen en te beperken moeten duidelijk normen en grenzen gesteld worden en moet kordaat gehandhaafd worden. Daar komt veel meer bij kijken dan alleen straffen en sanctioneren. Daarnaast is aandacht vereist voor een respectvolle bejegening. Politie en hulpverleners die met gezag optreden zijn niet alleen maar op hun eigen taak, maar hebben ook aandacht voor de context waarin zij optreden en voor wat burgers beweegt. Zij herkennen signalen die duiden op een verhoogde kans op het onststaan van agressie, hebben aandacht voor wat escalerend en de-escalerend kan werken, en gebruiken nadrukkelijk communicatieve vaardigheden. Op organisatorisch gezien is er sprake van een duidelijke communicatie en informatieverstreking in de richting van burgers en van registratie en analyse van geweldsincidenten. Protocollen en goede afspraken zijn een belangrijk hulpmiddel en kunnen een belangrijke steun in de rug zijn. Als ze zo stringent zijn dat politiemensen en hulpverleners niet de benadering of oplossing kunnen kiezen die in hun ogen het best bij de situatie past of, erger nog, verleid worden tot minder genuanceerd optreden, schieten ze hun doel voorbij.